Een goed verborgen geheim

Van het ‘Bommenbos’ vind je bijna niets meer terug

‘Bommenbos’? ‘Bommenlijntje’? Veel inwoners van Groesbeek zullen vermoedelijk niet weten wat dat is. En toch lag er in de buurt van Groesbeek van 1942 tot ver in 1944 een munitiedepot van de Duitse luchtmacht, het ‘Bommenbos’. Tussen de Hoofdbaan, Bisseltsebaan, de Knapheideweg en de Langebaan lag het verscholen in het bos, zo stiekem dat de geallieerden er geen weet van hadden.

Uniek
Het munitiedepot heette officieel Feldmunitionslager 15/VI. Het was een uniek depot, waarvan er een stuk of zes in Nederland lagen. Er lagen bommen, granaten en munitie voor de Duitse luchtmacht opgeslagen. Op 18 januari 1943 werd begonnen met de aanleg van het bommenlijntje, en al in 1942 met de bouw van de bunkers.

Verwoest dorp
Als je rondloopt op het terrein waar eens het munitiedepot lag vind je er bijna niets meer van terug. Hoe dat komt? Na de oorlog lag Groesbeek in puin. Na de evacuatie kwamen de inwoners in het voorjaar van 1945 terug in een totaal verwoest dorp. Bij het herstel van woningen, openbare gebouwen, enzovoorts konden ze de materialen van de barakken en bunkers van het ‘Bommenbos’  goed gebruiken. Zo is bijvoorbeeld de schuur van boswachterij Groesbeek (bij Jan Meesters) gebouwd met de stenen van het rangeerterrein uit het bommendepot en werden de betonnen oefenbommen wel gebruikt als erfafscheiding en decoratie.

Tijdreis
Stel, je kon op een knop drukken en voor even terugreizen in de tijd. Terug naar de periode december 1942/1944. Even op bezoek in het ‘Bommenbos’. Je komt dan aanrijden via de Mooksebaan, die toen overigens de Adolf Hitlerallee heette. De ongeveer veertig bunkers en barakken lagen weliswaar bovengronds, maar stonden onder bomen waar het gebladerte het dichtst was. Daar waar het gebladerte dunner was, hingen camouflagenetten. Aan weerszijden van de barakken waren op twee meter afstand van de barakken en evenwijdig eraan, houten palen in de grond geslagen. Aan de buitenzijde werden matten van wilgentakken bevestigd. Daartegen werd aarde aangebracht. Vanaf de hoogte van de palen zo’n 1.50 meter, liep de aarde schuin naar beneden. Over de Mooksebaan 250 meter het bos in en achteraan bij het Zwaantje, bevonden zich de poorten en wachthuisjes. Natuurlijk was er in het bos aan de kant van de Knapheideweg een poort, zodat het bommentreintje het terrein op kon rijden. Het hele terrein was afgezet met een hekwerk.

Groesbeekse werknemers
Op het depot werd uiteraard Duits gesproken door het personeel dat vooral bestond uit vriendelijke, oudere Duitsers. De soldaten die wacht liepen daarentegen waren jong en streng. Ze stonden onder spanning omdat ze elk moment een oproep konden krijgen om aan het Oostfront te gaan vechten. En er werd Groesbeeks gesproken. Groesbeeks? Ja, er werkten zo’n vijftig inwoners van Groesbeek bij het ‘Bommenbos’. Men zei weleens gekscherend dat de halve Stekkenberg er werkte. Ze hielden onder andere de brandgangen vrij en bouwden de bunkers waarin de munitie lag opgeslagen. En, last but not least: ze hielden er een goede boterham aan over.

Bommenlijntje
Maar waarom plaatsten de Duitsers hun munitiedepot juist hier? Dit gebied was tot het najaar van 1944 strategisch gezien niet van groot belang maar de Duitsers maakten juist gebruik van het landschap. De wegen lagen er al, en het depot lag beschut in het bos. Op luchtfoto’s was het depot niet te zien. Bovendien lag er een spoorlijn in de buurt, van Nijmegen naar Kleve. Vanaf station Groesbeek werd er een spoorlijn aangelegd. Het zogenaamd bommenlijntje liep via de Drul, met een grote boog over de Knapheideweg het bos in. Wat ook belangrijk was: van hieruit waren de vliegvelden in de regio goed te bevoorraden. 

Verkeerde bureau
Het bommendepot kon vanuit de lucht niet opgemerkt worden door de geallieerden. Het bleef dus een goed onder de boomkruinen verborgen geheim. En dat terwijl het verzet in 1943 en 1944 er toch tekeningen van had gemaakt en deze had doorgestuurd aan de geallieerden. De tekeningen werden echter niet doorgeven aan de legerleiding. Ze waren, zou je kunnen zeggen, op het verkeerde bureau terechtgekomen.

Toevallige ontdekking
Hoe de Amerikanen dan toch het ‘Bommenbos’ ontdekten? Daarvoor gaan we terug naar Harold C. Johnson, die dienst deed in een artilleriebataljon dat op Klein Amerika in Groesbeek landde tijdens operatie Market Garden, september 1944. Een aantal jaren geleden was de goede man te gast in Groesbeek en hij vertelde dat de Amerikaanse militairen nietsvermoedend naar de Wolfsberg trokken, het regionale hoofdkwartier van de Duitsers. En ze stuitten toen op de hekken van het ‘Bommenbos’. Er werden wat schoten gelost, maar de Duitsers gaven zich snel over, opgelucht dat de oorlog voor hen voorbij was. De Duitsers hadden het munitiedepot toen al zo goed als leeg geruimd. Waarom? Omdat ze de bommen hard nodig hadden in de strijd tegen de geallieerden en omdat ze een vermoeden hadden van de komende operatie Market Garden.

NSB’ers
De Amerikanen hielden niet van halve maatregelen. Meteen op 17 september werden er veel NSB'ers in Groesbeek opgepakt. Nadat ze bij elkaar gedreven waren bij ’t Slumke, werden zij gevangengezet in de bunkers van het ‘Bommenbos’, voordat ze naar Nijmegen/Vught afgevoerd werden. En de gevangen genomen Duitsers werden opgesloten tussen de kassen achter Jachtslot Mookerheide.

Unieke geschiedenis
Zoals gezegd, veel vind je niet meer terug van het ‘Bommenbos’. Maar als je heden ten dage door het bos loopt waar het heeft gelegen, besef dan wel dat hier een uniek stukje historie verborgen ligt. Groesbeek speelde zeker geen ondergeschikte rol toen de Tweede Wereldoorlog haar eigen geschiedenis schreef.

Dit verhaal is tot stand gekomen na een gesprek met Marco Cillessen van de Stichting Groesbeek Airborne Vrienden en Theo Giesbers van de Vereniging Behoud Dorpsgezichten.