Voedselbossen vliegen als paddenstoelen uit de grond

Voedselbossen, vitale ecosystemen door mensen ontworpen met het doel voedsel te produceren, zijn populair. Als paddenstoelen vliegen ze de grond uit. Stijn Heijs, bestuurslid van Stichting Voedselbosbouw Nederland, natuurliefhebber en ervaringsdeskundige legde bij zijn huis in Overloon een voedselbos aan. Vol passie vertelt hij Topic over deze uit de hand gelopen hobby.

“Een natuurliefhebber ben ik altijd al geweest,” begint interim-manager Stijn Heijs (60) te vertellen. “Jaren was ik voorzitter van een natuurwerkgroep in Rucphen waar ik actief was met bosbeheer. Tijdens een bestuursvergadering kreeg ik een flyer in mijn hand geduwd over voedselbossen. Ik vond het meteen erg interessant en de volgende morgen heb ik me direct ingeschreven voor een basiscursus, die ik vol interesse volgde. Altijd was ik al geïnteresseerd in landbouw en met een voedselbos kun je natuur en landbouw combineren. Tijdens de cursus leerde ik de vele voordelen van een voedselbos kennen. Maar ik was alert: waar zitten de adders onder het gras? Als iets te mooi is om waar te zijn dan is dat vaak ook. Maar hoe meer ik me erin verdiepte, hoe meer ik onder de indruk raakte van de mogelijkheden.” Stijn ontdekte maar twee nadelen. Het eerste nadeel is dat je geduld op de proef wordt gesteld. “Na vijf jaar kun je pas gaan oogsten en na tien jaar is er pas sprake van serieuze productie, maar vanaf dan wordt het wel elk jaar meer. Een tweede nadeel: je moet met de hand oogsten. Maar een voedselbos kent veel meer vóórdelen. De belangrijkste voordelen van voedselbossen zijn dat ze zorgen voor een gezonde bodem, in de loop der jaren vragen ze steeds minder onderhoud en ze vergroten de biodiversiteit.”

Rondje door het bos voor de maaltijd
In 2016 kochten Stijn en zijn vrouw Hélène een huis in Overloon. Van de 1.3 hectare is er één ingericht als voedselbos, genaamd ‘In ’t Holt’. Tachtig tot negentig procent van het grondstuk is inmiddels bewerkt en ingericht. Het bos is omheind met een hek en bestaat uit meerdere lagen. Hoge en lage bomen, planten en struiken. Voordat er gekookt wordt in huize Heijs wordt er regelmatig een rondje door het bos gemaakt. Bijna het hele jaar door, tweeënvijftig weken per jaar, kan er geoogst worden. Er staan wel vierhonderdvijftig verschillende eetbare planten. Het fruit komt onder andere van de appel-, peren-,  pruimen- en kersenbomen. De struiken leveren  rode en zwarte bessen en kruisbessen. Er is een grote variatie in noten: walnoten, kastanjes, hazelnoten, pecannoten noem maar op. Daarnaast staan er ook diverse keukenkruiden als bonenkruid, peper en citroenmelisse. “Tijdens mijn eerste cursus  wilde ik vooral ook weten: je kunt de producten uit een voedselbos wel eten, maar is het ook lekker? En ja, dat is zo, vaak lopen we tussen het hoofdgerecht en het toetje nog eens het bos in. Verser kun je bijvoorbeeld de aardbeien niet bij je pudding krijgen. Het eten is gezonder, lekkerder en goedkoper. In vergelijking met het onderhoud van een moestuin heb je met een voedselbos een stuk minder werk.”

Natuur doet zijn werk
Alle componenten die met milieu te maken hebben worden erg goed aangepakt in het voedselbossysteem. Het bos functioneert op basis van het ecobalanssysteem. Bijen, vlinders en andere insecten eten mee. In een voedselbos doet de natuur haar werk, het is natuur en landbouw in één. Je hoeft er niet te schoffelen of te spitten. “Het enige dat ik wél moet doen, is zorgen dat de braam de boel niet overwoekert, oogsten en dingen weghalen die in de weg zitten. Met zware machines het bos inrijden is niet mogelijk. Het is belangrijk dat de bodem los blijft. Schimmels in de grond zijn een super belangrijke sleutel in het proces.”

Natuur en landbouw aan elkaar verbinden
Het bleef niet bij de basiscursus. Stijn volgde daarna nog verschillende cursussen en hoe meer hij kwam te weten over voedselbossen, hoe enthousiaster hij werd. De addertjes onder het gras die hij in eerste instantie dacht tegen te komen heeft hij nooit gevonden. Tegenwoordig is hij fulltime bezig met voedselbossen. “Veel mensen beseffen dat we niet langer om kunnen gaan met de aarde zoals we dat nu doen. Mijn doel is de natuur en de landbouw weer aan elkaar te verbinden. De boeren krijgen de schuld van veel problemen in de natuur, maar de meeste boeren hóuden juist van de natuur. Ik heb altijd gewerkt en deze sector en ken nog veel mensen op dat gebied. Het is echter wel zo dat het landbouwsysteem van dit moment niet goed is. Met de voedselbosbouw wordt de natuur beschermd en daarnaast is er een goed verdienmodel voor de boeren. Mijn opgedane kennis wil ik graag overdragen door middel van het geven van workshops, lezingen en cursussen, bijvoorbeeld workshops over meerjarige groenten. In de ontwerpcursussen begeleiden we de cursisten elke maand stapsgewijs door het hele proces heen. Afgelopen jaar hebben we tweeëndertig mensen opgeleid. Daarnaast organiseer ik jaarlijks netwerkdagen. Ons netwerk richt zich op belangstellenden voor voedselbossen en eigenaren, of mensen die eigenaar willen worden in een straal van ongeveer veertig kilometer rondom Overloon.”

Financieel aantrekkelijk
Het is duidelijk dat de hobby van Stijn is uitgeroeid tot een passie. “Het heeft me echt gegrepen. Natuur en landbouw met elkaar combineren, eerlijk en gezond voedsel eten, dat kan met voedselbossen. En financieel is het aantrekkelijker dan de productie die landbouw biedt. Het leven bestaat uit drie fases: nemen, leven en geven. Ik ben nu in de fase dat ik iets wil geven aan de maatschappij, en dat lukt met het overdragen van mijn kennis en passie voor voedselbossen.”

www.intholtoverloon.nl