Een prachtige hobby, midden in de natuur

Struinend over de prachtige Sint-Jansberg in Plasmolen word je getrakteerd op een stukje geschiedenis: een eeuwenoude watermolen die al generaties lang standhoudt midden in de natuur. Deze molen, de Bovenste Plasmolen is een midden- en bovenslagwatermolen die gebruik maakt van water uit verschillende natuurlijke bronnen. Elke maand zetten vrijwillige molenaars zich in om dit rijksmonument in een goede conditie te houden.

De rijke geschiedenis van de Bovenste Plasmolen getuigt van aanpassingsvermogen en doorzettingskracht. Rond het jaar 1450 deed de watermolen dienst als papiermolen. In 1725 werd de molen verbouwd en vanaf 1848 ingezet als olie- en pelmolen. Vanaf 1865 kreeg de molen een nieuwe functie als graanmolen. Rond 1910 werd een benzinemotor, afkomstig uit een Engelse bierbrouwerij, in de molen geplaatst. Dit maakte het mogelijk om ook bij een tekort aan waterkracht door te blijven werken, als een service naar klanten. In 1968 kreeg de  molen de status van rijksmonument. Het landgoed Sint-Jansberg werd in 1970 verkocht aan Natuurmonumenten, de molenaarswoning en de watermolen zijn in privébezit gebleven. Na een periode van stilstand en verval vanaf 1944, onderging de molen in 1999 een restauratie, waarbij het molengebouw, rad en benzinemotor weer hersteld werden.

Monument in stand houden
Erik van der Biezen is trotse eigenaar en voorzitter van De Stichting Bovenste Plasmolen 1725. Voorheen was de molen en de woning ernaast van zijn ouders en vooral zijn moeder, Emma barones van Verschuer, was erg betrokken bij de molen. Erik wijst naar de muur van het sprookjesachtige gebouw: “Kijk, hier zie je granaatscherven nog zitten. Ik probeerde die vroeger uit de muur te peuteren.” Erik ziet het als zijn missie om dit monument niet alleen in stand te houden, maar ook de oude ambachten die verbonden zijn door te geven aan de volgende generatie. “We willen de molen maalvaardig houden, zonder commerciële doeleinden. Dit is mooi voor het dorp en een kans voor kinderen om te zien hoe brood vroeger werd gemaakt. Maar je moet een echte liefhebber zijn om dit levend te houden, er komt veel bij kijken.”

Vrijwillige molenaars

Karel Siebers, Peter Pouwels en Theo van den Berg vormen het team van vrijwillige molenaars die maandelijks actief zijn op de Bovenste Plasmolen. Elke tweede zondag van de maanden mei tot en met oktober stellen ze de molen open voor bezoekers. “Wanneer de molen niet draait, verliest het z’n functie”, leggen ze uit. “Het is vooral veel handwerk waar ‘fingerspitzengefühl’ bij komt kijken. Wanneer het rad en de molensteen draaien, staan al onze zintuigen open. Het is leuk als er bezoekers komen, vooral als ze oude verhalen over de watermolen delen. De geschiedenis is interessant en het is mooi dat er nog zoveel authentieke elementen, zoals de steunbalken en gangwerken, in de molen bewaard zijn gebleven. De antieke motor in de molen is een bijzonder stuk erfgoed. Onderdelen kun je niet zomaar bestellen; die maken we zelf. Dit is prachtig om te doen. We hopen dat ook jongeren de opleiding tot molenaar gaan volgen. Het is een prachtige hobby, die je hier ook nog uitvoert midden in de natuur.”