Het Genneperhuis

Van machtige burcht tot molshoop

Eeuwenlang lag het als een stoere vesting op de plek waar de Niers uitstroomt in de Maas. Het Genneperhuis. Strategisch gelegen speelde de burcht een belangrijke rol in de tachtigjarige oorlog. En door de ligging aan belangrijke handelsroutes kon ze onder andere het scheepsverkeer over de Maas controleren. Anno 2021 rest van het eens zo machtige bolwerk niet meer dan een ruïne.

Volkslied

Waar de Niers langs kronkelwegen
Bij een burcht de Maas ontmoet,
Wenkt u Gennep vriendelijk tegen,
Biedt u zijne welkomstgroet.
Edele burcht zo fier en stevig
Genneps trots waart gij weleer
De oorlogswoede beukte u hevig
Thans ligt gij in puin terneer

Zo wordt in de eerste coupletten van het Genneps volkslied het Genneperhuis bezongen. Daar waar de Niers in de Maas uitmondt, onder de schaduw van Gennep, was ruim 300 jaar geleden deze burcht met haar imposante kroonwerken nog in volle glorie te zien. De burcht stond op een strategische plek en was daardoor vele malen het toneel van bloedige veldslagen.

Laantje van Ganapja
Ik heb wel eens van die momenten dat ik in een tijdmachine zou willen stappen en een levensechte, frisse duik in de geschiedenis zou willen nemen. Geschied - en - is. Dat overkomt mij ook als ik langs de restanten van het eens zo trotse Genneperhuis wandel. Daar waar het leven dubbel stroomt op een plek die turbulente geschiedenis kent. Er ligt een mooie parkachtige weide rondom de ruïne, compleet met bruggen over de oude vestinggrachten en de Niers. De kroonwerken(buitenwerken)van de burcht en de slotgracht zijn in ere hersteld. Een pittoresk laantje vol knotwilgen voltooit het prachtige plaatje. Zullen we die tot het Laantje van Ganapja dopen?! Of het laantje van Gennep, zo u wilt. Het is maar een idee. Ganapja? Ja, want dat is de naam die de Kelten deze plek gaven. En daar is de naam Gennep van afgeleid: daar waar twee wateren samen komen. De Maas en de Niers. In de ruïne zelf is een uitkijktoren zodat de bezoeker zich een beeld kan vormen van het prachtige uitzicht dat men vroeger vanuit het Gennneperhuis had. En je kunt met eigen ogen zien hoe groot en machtig dit bolwerk in het verleden was. Dat prachtige uitzicht was overigens niet alleen een fraaie bijkomstigheid, maar vooral pure noodzaak om de vijand te zien aankomen en de handelsroutes en het de scheepvaart over de Maas goed in de gaten te kunnen houden.

Heren van Gennep
Het is zeer interessant om in de geschiedenis van het Genneperhuis te duiken. De kern van het bolwerk is waarschijnlijk rond 900 na Christus gebouwd op de resten van een Romeinse fortificatie, een ‘burgus’. Het was toen nog slechts een eenvoudige vesting. In het jaar 1012 werd het Genneperhuis voor het eerst vermeld in de annalen. Vanaf die tijd werd de vesting bewoond door de Heren van Gennep. Dit geslacht behield eeuwenlang gezag over het Gennep en haar omgeving en stierf uit in de vijftiende eeuw. In 1442 viel de burcht toe aan de Hertog van Kleve.

Tachtigjarige oorlog
In 1568 brak de Tachtigjarige oorlog, oftewel de Nederlandse Opstand, uit. De Noordelijke Nederlanden wilden zich losmaken van de Spaanse heersers. Het Genneperhuis werd het toneel van stevige gevechten en kende in die tijd diverse bezetters. Het werd een speelbal van de Staatse(Nederlandse) en Spaanse strijdkrachten. Eerst waren de Staatsen in het bezit van het machtige fort, in 1599 werd het veroverd door de Spanjaarden, maar niet voor lang, want in 1602 kwam het weer in handen van de Staatse troepen. Om in 1635 weer door de Spaanse bezetter ingenomen te worden. Beide partijen versterkten het fort tijdens hun aanwezigheid. Het Genneperhuis groeide zo uit tot een steeds machtiger bolwerk. De bezetting van de burcht door Spaanse troepen was een doorn in het oog van de Staten Generaal in Den Haag. Die wilde de vesting koste wat kost in handen hebben, maar de Spaanse bezetter verhinderde een vrije doortocht langs de Maas richting Geldern, Venlo en Roermond. Op 7 juni 1641 trok stadhouder Frederik Hendrik met een flinke troepenmacht (19.500 soldaten) naar Gennep, en sloeg beleg rondom het Genneperhuis.

Belegering
Ik probeer me voor te stellen hoe zo’n belegering in zijn werk ging. Staatse troepen hadden zich rondom de burcht verschanst in een speciaal aangelegde linie: de Circumvallatielinie die liep van Middelaar via Milsbeek, Ottersum en Gennep tot aan de Maas. Frederik Hendrik wilde namelijk niet in de rug aangevallen worden door Spaanse troepen uit Venlo en Weert. Maar hij wilde ook de vijand uithongeren. Niemand de deur uit! Al rap begonnen de Staatsen het Genneperhuis te beschieten met hun kanonnen. In de muren werden flinke bressen geslagen, kruitdampen trokken een rookgordijn op en voetvolk en cavalerie probeerden de burcht binnen te dringen. Af en toe deden de Spanjaarden een wanhopige uitval. Veel geschreeuw, man-tegen-man gevechten, zweet, bloed en tranen, angst, gewonde en dode soldaten, afgerukte ledematen, steek- en schotwonden, ellende, kortom: veel paniek in de burcht. En natuurlijk bezorgde inwoners van Gennep die van afstand een kijkje namen. Want nieuwsgierig is en blijft de mens. Als ze toen mobieltjes hadden gehad… Op 27 juli 1641 gaf het Spaanse garnizoen zich over.

Fransen
Rustig werd het niet aan de oevers van de Maas en De Niers. Tijdens de Hollandse Oorlog(1672 tot 1679) namen Franse troepen in 1672 de vesting in en braken deze grotendeels af. In 1675 werd die vesting weer hersteld door de Hollanders. Tijdens de Spaanse Successieoorlog (1702-1713) namen de Fransen de burcht weer in hun bezit. In 1713 werd het bouwwerk met een daverende knal opgeblazen, de wijde omgeving had last van trillende trommelvliezen, om daarna nooit meer in haar volle glorie te verrijzen.

Molshoop
Zo, dat was een stevige duik in de historie van het Genneperhuis. Het duizelt mij van de jaartallen en oorlogen. Ik bevind me nog steeds op de plek waar het eens zo trotse kasteel zich verhief boven de horizon. Haar machtige contouren waren vanuit de verte te zien. Nu rest er van de middeleeuwse burcht slechts een molshoop, een ruïne. Je ziet nog wel een aantal restanten van de eens zo imponerende vestingmuren. Ik sta op grond die een rijke geschiedenis met zich meedraagt. Er zijn hier nog genoeg resten van dat verleden te aanschouwen. En met een beetje fantasie kun je hier ook de sfeer van vroeger proeven. Misschien kom je Frederik Hendrik wel tegen! Een goede reden om de ruïne van het Genneperhuis een keer met een bezoek te vereren.

Foto's: Bozena Mooij