Het Reichswald: een keizerlijk bos

Ze kent een rijke historie, het Reichswald. Vredig ligt het Duitse bos strak naast de grens met Nederland. Ooit is er een keizer geboren, en in de Tweede Wereldoorlog vond hier de gruwelijke slag om het Reichswald plaats. Anno 2020 is het een mysterieus, mooi bos waar de stilte vaak regeert. We nemen u mee op een wandeling door een prachtig stuk natuur van wel 5100 hectare groot.

Oorlo
We beginnen onze wandeling, in het voorjaar, aan het einde van de Ketelstraat in Groesbeek bij het rode hek. Het is handig om eerst het informatiebord te lezen, dan ga je goed voorbereid op pad. Vrijwel meteen zie je loopgraven liggen. Het bos ligt er vol mee. Sommige stammen uit de Eerste Wereldoorlog, de meeste uit de Tweede Wereldoorlog. Typisch is het verloop in zigzagvorm om de soldaten te beschermen tegen granaatsplinters en explosieven. De geallieerden trokken op 8 februari 1945 in het kader van Operation Veritable onder andere via het Reichswald Duitsland binnen. Het offensief begon met een zwaar artilleriebombardement. De granaten vlogen de Duitse soldaten om de oren. Daarna volgde een verbitterd gevecht, vaak man tegen man. Van het Reichswald bleef niet veel meer over dan een brandende, verkoolde puinhoop, waarin bijna geen boom meer overeind stond. De slag om het Reichswald kostte aan ongeveer tienduizend mensen het leven en duurde een kleine twee weken.

Exploitatie door de mens
Bij de boswachterswoning slaan we rechtsaf de Genneperweg op. Er liggen grote stapels kaphout, bestemd voor de industrie. Want het grootste gedeelte van het Reichswald is bestemd voor bosbouw. De meeste bomen worden daardoor ook niet echt oud in het wald. Ze worden aangeplant ten behoeve van de houtproductie. Dit is niet nieuw. Het begon al toen de Romeinen zich in de eerste eeuw voor Christus in het grensgebied langs de Rijn vestigden. Toen strekte zich een machtig oerbos uit van Nijmegen tot aan Xanten: het Ketelwald. Het huidige Reichswald kent weinig oernatuur. Bijna iedere vierkante meter bos is door de mens aangeplant. Kijk maar eens naar het strakke padenpatroon op de kaart. Het Reichswald kent al eeuwenlang een intensieve exploitatie door de mens. Denk aan bosbouw, jacht, veen- en bosontginning.

Geboorte van een keizer
Het Reichswald was reeds in de middeleeuwen keizerlijk bezit, vandaar de naam. Het is anno 2020 nog steeds een staatsbos. Er is in 980, ruim duizend jaar geleden, zelfs een keizer midden in de natuur geboren: Otto lll, keizer van het Heilige Roomse Rijk. Reeds op driejarige leeftijd werd hij koning van Duitsland, op zijn zestiende werd hij tot keizer gekroond. Hij werd overigens niet ouder dan eenentwintig jaar.

Max en Moritz
We slaan linksaf, een van de grote zijpaden van de Genneperweg in. Op de hoek staan een kleine locomotief van hout en een informatiebord. Tussen 1917 en 1945 liep er een spoorlijn door het Reichswald, een smalspoor: de Waldbahn. Vanaf station Pfalzdorf liep deze via Asperden, Kessel, Nergena richting de rijksgrens, zestien kilometer lang. Ze diende vooral voor de afvoer van kaphout richting lokale afnemers. Uiteindelijk was veel van het hout bestemd voor de kolenmijnen in het Ruhrgebied. In de Eerste en Tweede Wereldoorlog diende het spoor ook militaire doelen. Er werd gebruik gemaakt van twee stoomlocomotieven. Max en Moritz. De houten locomotief is daar een replica van.

Natuur
Na een lange wandeling komen we uit bij de Geldernberg. In dit natuurbeschermingsgebied mag de natuur weer haar gang gaan, net als bij Rehsol. Je ziet hier een prachtig eiken- en beukenbos, dat door de mens met rust wordt gelaten. Je treft er veel soorten vogels aan zoals de zwarte specht, groene specht, appelvink, havik, buizerd, sperwer, raaf en wespendief. In het Reichswald leeft ook wild: zwijn, ree, vos, das, konijn en eekhoorn. Om er maar een paar te noemen. Maar de keizer van het Wald is het edelhert. Er leven er zo’n tachtig van in het bos. Soms zie je een roedel edelherten over het pad rennen,  een indrukwekkend gezicht.

Brandenberg
Vanaf de Geldernberg vervolgen we onze wandeltocht weer richting de Nederlandse grens. Uiteindelijk komen we bij de Brandenberg uit, aan de grens met Nederland. Vanaf hier hebben we een prachtig uitzicht op Groesbeek en haar omgeving. Op de Brandenberg bevond zich vroeger een waterreservoir. Dit voorzag Kranenburg en omliggende dorpen van drinkwater. Aangezien Kranenburg sinds de jaren negentig is aangesloten op het waterleidingnet van Kleve, wordt het reservoir tegenwoordig vooral gebruikt als schuilplaats voor vleermuizen. Overigens doen grote delen van het Reichswald dienst als waterwingebied.

De wolf
Vanaf de Brandenberg dalen we af richting het boswachtershuis. Van daaruit gaan we weer richting Nederland. We hebben genoten. Wat een heerlijke wandeling. Wel vragen we ons af of de wolf dit gebied al heeft herontdekt. In 1838 werd de laatste wolf in het Reichswald geschoten. Men dreef de dieren, met behulp van honden, bijeen in een kuil, om ze dan af te schieten. Wolven waren ook vroeger een grote vijand van de mens. Inmiddels is de wolf weer terug in Nederland en misschien ook wel in dit deel van Duitsland. De dieren zijn niet bij iedereen welkom, bij bijvoorbeeld schapenhouders, en dat is te begrijpen,  maar er moet toch een manier zijn om dit prachtige dier in onze omgeving te laten leven, zonder al te veel overlast?! Of zijn we nu te optimistisch?

Mountainbikers in de nacht
Het Reichswald is, naast economische van belang, ook recreatiegebied. Men kan er heerlijk wandelen en fietsen. Gefietst wordt er veel, vooral door mountainbikers. Er gaan zelfs verhalen rond dat er ook groepen mountainbikers midden in de nacht in het wald fietsen, compleet met mijnwerkershelm. Wellicht is het toch verstandig om de dieren en de natuur een paar uur met rust te laten. Wij hebben maar een klein deel van het Reichswald bewandeld, er valt in het bos nog veel meer te ontdekken. Maar het is wel te hopen dat de stilte er blijft regeren; stilte is namelijk een levensvoorwaarde. Goed voor de gezondheid en de natuur en bovendien schaars.

‘Mountainbikers fietsen dwars door het hele bos’.

We hebben ons, ter aanvulling, in verbinding gesteld met de boswachterij, oftewel het Regionalforstamt Niederrhein in Wesel.

Wandelen mag je op alle paden, fietsen mag je in het Reichswald alleen op de grote, brede paden. Het Forstamt meldt ons dat vooral mountainbikers zich hier niet aan houden. ‘Zij fietsen overal en dwars door het bos. Dit is niet toegestaan en verstoord bovendien de biotoop van planten en dieren. Het hindert wandelaars, maar ook worden mogelijk monumentale herinneringen aan de Tweede Wereldoorlog en de Romeinen aangetast. Ook de omheining die het Reichswald omgeeft wordt regelmatig kapot geknipt.’ Een naam staat er nooit bij.

‘Het Reichswald is de laatste jaren door hitte en stormen aangetast, bovendien is het er veel drukker geworden door de Corona crisis. Bushcraft, het zoeken naar overblijfselen uit de Tweede Wereldoorlog en kamperen zijn er niet toegestaan, evenals het stoken van een kampvuur. Dit gebeurt toch regelmatig, met alle gevaren van dien. Laten we zuinig zijn op het Reichswald zodat zij ons nog jarenlang kan voorzien van hout, frisse lucht, zuiver water, rust en levensruimte voor plant en dier.’