Hoe kun je kinderen weer een toekomst bieden?

Frank Velthuizen uit Groesbeek: negentien jaar hulpverlener in het buitenland

“In Malawi troffen we hem aan, als straatkind. Roderick had epilepsie, maar daar was totaal geen aandacht voor. Hij werd niet behandeld, kreeg geen medicatie en was op straat beland. Door de epilepsie had Roderick een verstandelijke beperking opgelopen. Tot overmaat van ramp was hij tijdens een aanval ook nog in het kookvuur gevallen. Zijn brandwonden waren gaan ontsteken.”

Toekomst voor kansarme kinderen
Aan het woord is Frank Velthuizen uit Groesbeek. Hij werkte jarenlang voor organisaties als War Child, Plan international en Handicap international in landen als Oeganda, Malawi, Afghanistan, Soedan en Sierra Leone. Hoe kom je in hemelsnaam in dat werk terecht? “Ik deed de lerarenopleiding techniek. Er waren weinig stagemogelijkheden. Toen zag ik op school op het prikbord een vacature hangen. Men zocht een ondersteuner voor het opzetten van beroepsonderwijs maar… het was wel in Zuid Oeganda. Ik ben desondanks gegaan. Ik dacht, ach, die vier maanden zijn zo om. Het werden vijf jaar. Met dezelfde energie die ik destijds als vrijwilliger in een korfbalvereniging stopte, kon ik nu kansarme kinderen een toekomst geven. Dat voelde heel goed. Al werkende werd ik een ontwikkelings- en noodhulpverlener met het nodige idealisme.”

Straatkinderen
Frank werkte op een dorpsschool in Zuid Oeganda. De school was opgezet door de lokale gemeenschap. Daarna was Frank werkzaam in Malawi voor een lokale organisatie die straatkinderen opving. In de nacht gingen ze de straat op, gaven de kinderen te eten en zorgden voor veiligheid. De grote vraag: hoe kunnen we ervoor zorgen dat de kinderen weer naar huis gaan, weer toekomst hebben? “In Malawi kwam ik dus Roderick tegen. Ik dacht, er moeten meer Rodericken zijn. Het is belangrijk om ook die kinderen met een beperking te helpen die vaak onzichtbaar zijn. Tussentijds ging ik terug naar Den Haag om een verkorte opleiding kinderrechten te volgen. Daarna trad ik in dienst van War Child in Noord Oeganda. Dat was wel even andere koek dan in het zuiden.”

Noord Oeganda
Daar kwam Frank in kampen voor ontheemden waar maar weinig internationale aandacht voor was. De leefomstandigheden waren erbarmelijk: minimale noodwoonruimte, men was er afhankelijk van voedselhulp. Alcoholmisbruik en geweld binnen gezinnen waren aan de orde van de dag. “Hoe kun je in zo’n kamp onderwijs aanbieden, een stabiele situatie voor kinderen creëren ook binnen gezinnen? De ouders waren ook slachtoffer van conflicten. We probeerden kindvriendelijke plekken in te richten waarbij dans, sport, spel, drama en muziek een belangrijke rol speelden bij de psychosociale hulp die we boden.”

Getraumatiseerd
Noord Oeganda was conflictgebied. Er woedde een burgeroorlog. Rebellen ontvoerden kinderen en zetten die in als kindsoldaat. Sommigen moesten hun eigen familie doodschieten. De kinderen in deze regio zijn opgegroeid tussen de wapens, hebben op jonge leeftijd al veel meegemaakt, hadden niet dagelijks te eten, gingen niet naar school. Ze hadden gezien hoe dorpen in de brand gestoken werden, vrouwen misbruikt, mensen vermoord en verminkt werden. Veel kinderen hadden traumatische ervaringen. “De grote vraag is: Hoe kun je ze weer kind laten zijn zodat ze normaal in de maatschappij kunnen functioneren? Hoe geef je aandacht aan hun ervaringen en kun je een levenslang trauma voorkomen? War Child was de eerste organisatie die aandacht vroeg voor de psychosociale problemen van deze kinderen. Dat is belangrijk voor hun toekomst: traumaverwerking. We hebben onder andere een concept ontwikkeld, TeamUp, waar andere organisaties met bereik in vele landen mee uit de voeten kunnen. Denk bijvoorbeeld aan Unicef en Save the Children. Mensen van War Child trainen medewerkers van die organisaties in het begeleiden van kinderen in conflictgebieden.”

Kinderen met een beperking
De ontmoeting met Roderick schudde iets in Frank wakker. Het waren vooral de kinderen met een beperking die extra zorg nodig hadden. Frank rondde zijn master inclusief onderwijs af en ging werken met deze doelgroep, eerst in Sierra Leone. “In die tijd werkte ik voor Handicap international. We vroegen ons af hoe je kinderen met een beperking mee kunt laten doen in de maatschappij. Daartoe zetten we een project inclusief onderwijs op. Want onderwijs biedt kansen voor een betere toekomst, ook voor die kinderen. Hoe kan een gemeenschap zelfredzaam zijn in deze? Hoe kunnen hulpverleners zichzelf overbodig maken? We gingen allerlei veldkantoren van hulporganisaties af om de medewerkers te trainen. Opdat ze extra oog zouden hebben voor het ondersteunen van kinderen met een beperking.”

Levensvisie
Zijn werk in het buitenland heeft de levensvisie van Frank mede bepaald. Dat is onvermijdelijk als je zoveel ellende ziet. “Kinderen betalen de rekening van grote mensenspelletjes, de strijd om de macht en het bezit. In west Afrika hoeft helemaal geen armoede te zijn. Internationale multinationals exploiteren de kostbare grondstoffen en mineralen, waar de lokale bevolking niet van profiteert. Steeds meer kinderen zijn hiervan de dupe. En dat is geen ver van mijn bed show. Ons consumentengedrag leidt mede tot ellende in andere landen door de strijd om grondstoffen. Ons werk blijft een pleister op de wonde zolang de onderliggende oorzaken niet worden geadresseerd. Je praat al snel over 473 miljoen kinderen die leven in conflictgebieden. Die bereiken we lang niet allemaal met onze ondersteuning.”

Naar Nederland
Nadat hij zo’n negentien jaar in het buitenland werkte en woonde, keerde Frank terug naar Nederland, naar Groesbeek om precies te zijn. Hij had inmiddels zijn vrouw leren kennen, tijd om een gezin te stichten. “In die periode kwam de Taliban aan de macht in Afghanistan. Op Heumensoord werd een kamp ingericht voor Afghaanse vluchtelingen. Vanuit TeamUp waren we ook daar actief. Ik ging aan de slag met dezelfde doelgroep als in mijn jaren in het buitenland, maar nu dicht bij huis. Ik bood Oekraïense kinderen hetzelfde onderwijsconcept, Can’t wait to learn, aan als de kinderen in Soedan. Dat voelde heel bijzonder. Ik had in het veld niet kunnen denken dat ik ooit nog met dezelfde doelgroepen in Groesbeek zou werken."

Bezuinigingen
Frank is niet optimistisch over de toekomst. “De hulp aan mensen in nood staat onder druk. Conflicten nemen toe en klimaatveranderingen zorgen voor een toename van natuurrampen. Veel regeringen bezuinigen op ontwikkelingshulp, of schaffen dat in zijn geheel af. Het aantal vluchtelingen wereldwijd neemt toe. Ik hoop van harte dat er door het werk van organisaties als War Child een andere mindset komt. Dat de volgende generaties inzien dat kleur, afkomst en religie er niet toedoen.”

Roderick
En Roderick. Hoe liep het met hem af? “Wij hebben Roderick een aantal jaar onder onze hoede gehouden op het terrein van tijdelijke opvang en onderwijs voor straatkinderen. Roderick was niet in staat om uit te leggen waar zijn familie woonde, dus konden we ook geen contact leggen. Tot er een speciaal moment kwam: een aannemer die op ons terrein een klus kwam doen, herkende Roderick en kende zijn dorp. Vervolgens zijn we naar het dorp gegaan om het verhaal te verifiëren en toen bleek het verhaal te kloppen. Dit werd een zeer emotioneel gesprek. Het bleek dat de familie de hoop had opgegeven en reeds een afscheidsceremonie (een soort begrafenis zonder lichaam) had georganiseerd. Ze waren superblij Roderick weer te omarmen en vice versa. We bleven het gezin ondersteunen in zaken die moeilijk waren voor dit arme gezin in dit afgelegen dorp, zoals toegang tot medicatie voor de epilepsie van Roderick.”