Tachtig jaar vrijheid

Canadese begraafplaats Groesbeek

Heeft hun offer zin gehad?
Tachtig jaar bevrijding, we vieren het binnenkort, op 5 mei. En dat is te danken aan al die jonge mensen die tijdens de Tweede Wereldoorlog hun leven hebben gegeven voor onze vrijheid. Op de Canadese begraafplaats in Groesbeek liggen er 2619 begraven. Vooral Canadezen.

Serene sfeer
Bij het bezoek aan deze begraafplaats verbaas ik mij over de serene, gewijde sfeer die er hangt. Het terrein ligt er als een plaatje bij. Zo, dwalend tussen de grafstenen vraag ik mij af wat er van deze mannen geworden zou zijn als er geen oorlog was geweest. Hoeveel talent er met hun dood verloren is gegaan…

Veel bezoekers
Als ik zo mijmerend over de Canadese begraafplaats loop, kom ik Michel Rouw en Paul van der Horst tegen. Zij zijn twee van de zes tuinmannen die zorg dragen voor het onderhoud van de Canadese begraafplaats. Ze werken niet alleen hier, maar onderhouden ook andere begraafplaatsen van de Commonwealth War Graves Commission in Overloon, Mook, Venray en Milsbeek. Uiteraard verrichten ze alle werkzaamheden die het onderhoud van zo’n begraafplaats nou eenmaal vraagt.  Paul en Michel werken respectievelijk 29 en 26 jaar op het Canadese Kerkhof, zoals iedereen deze plek noemt. En in die jaren bouw je ook als hovenier veel kennis van je werkplek op. Maar deze mannen fungeren ook als een gids voor de vele bezoekers die jaarlijks de begraafplaats bezoeken. In het voorjaar en in de zomer komt er elke dag wel een touringcar vol mensen kijken. En dat naast de andere bezoekers, waaronder ook veel Canadezen die op zoek zijn naar het graf van vader, oom of opa. Vol respect schuifelen ze langs de lange rijen met graven. En altijd stellen ze zichzelf weer die vraag: heeft het offer van deze jonge Canadezen zin gehad? Om meteen het antwoord te formuleren: als je ziet wat er momenteel op vele plekken in de wereld gaande is, is het antwoord ‘nee’...

 Niet in Duitse bodem
En dat is wel een wrede constatering. Ik dwaal in gedachten af naar mei 1945. De Tweede Wereldoorlog is net afgelopen en de wijde omgeving van Groesbeek tot aan de Rijn in Duitsland ligt bezaaid met lijken en tijdelijke graven. Ik noem het weleens het veld van ellende. Wat hebben deze gesneuvelden geleden. Dat kun je je amper voorstellen. Men zocht dan ook naar plekken waar de gesneuvelde burgers en militairen eervol begraven konden worden. Voor hen die tijdens de Operaties Veritable en Blockbuster sneuvelden vond men die plek in Groesbeek. Als eerste liet men het oog vallen op Klein Amerika. Maar daar lagen nog mijnenvelden, die moesten eerst geruimd worden en dat zou nog wel wat tijd in beslag nemen. Op de plek waar nu de Canadese begraafplaats ligt, aan de Zevenheuvelenweg, vond men een leeg pakje Canadese sigaretten van het merk ‘Sweet Caporal’. En een uniformknoop. Voor burgemeester Van Grotenhuis van Groesbeek was het toen duidelijk: dít is de plek voor de begraafplaats. Ook generaal Crerar van het Canadese 1^e leger vond de plek geschikt. Het terrein lag hoog en bood uitzicht op het slagveld in Duitsland waar deze jonge mannen gesneuveld waren. Na onderhandelingen met eigenaar en grootgrondbezitter Jurgens uit Berg en Dal kon het werk beginnen. Dat nam een aantal jaren in beslag. Het terrein werd opgehoogd met grond uit het Reichswald. En generaal Crerar had het nog zo gezegd: “Mijn jongens worden niet in Duitse grond begraven….!”

Nationaliteiten
Er liggen vooral Canadezen in Groesbeek. 2331. Maar er liggen ook 256 Britten, drie Australiërs, drie Belgen, twee Polen, een Nieuw Zeelander, een Rus, een Nederlander en een Joegoslaaf. Daarnaast liggen er 21 gesneuvelden van wie de naam niet te achterhalen was. Op het Memorial staan de namen van de vermisten.

Zo zinloos
Bij bijna elk graf valt wel een bijzonder verhaal te vertellen. Maar bij elk verhaal hangt die ene vraag als een een donkere wolk in de lucht. Heeft het offer dat deze mannen met hun leven betaalden, zin gehad? Donkere wolken trekken zich meer en meer samen aan de horizon. Een koude oostenwind waait. Anno nu zijn er weer vele brandhaarden in de wereld. Het komt steeds dichterbij. Waarschuwingen en angst voor oorlog worden door de wind aangevoerd. Nee, hè, niet weer oorlog! Dat lost niets op, zo zinloos! Ik steek nog maar een lichtje aan bij de graven. Uit dankbaarheid voor het offer dat deze mannen brachten en als oproep tegen de oorlog. Misschien verhoren ze me daarboven. Misschien helpt het.

Dit verhaal kwam mede tot stand na een gesprek met Michel Rouw en Paul van der Horst.

www.cwgc.org