Van voedselbos Ketelbroek word je blij
“Eigenlijk zijn wij luie boeren…”
- Jan de Valk
- Topic Berg & Dal
- Deel dit artikel
“Eigenlijk zijn wij luie boeren…”
We worden verwelkomd door een symfonie van prachtige vogelzang, klepperende ooievaars en kwakende padden. Je voelt je meteen op je gemak als je het voedselbos Ketelbroek binnenwandelt; hier gaan natuur en landbouw hand in hand. Je vindt hier een grote diversiteit aan dieren en de meeste planten en bomen die er groeien zijn eetbaar of dragen vrucht. We wandelen door de landbouw van de toekomst met initiatiefnemer Wouter van Eck.
De kantine
Hij ontvangt ons op een open plek in het bos, met boomstammetjes die als stoel dienen. Deze plek noemt men ‘de kantine’. Natuurlijk kan de muntthee niet ontbreken. We krijgen het vers geplukt muntblad in een kopje heet water geserveerd, wat een heerlijke thee en verser kan het niet.
Bijzondere smaken
Wouter: “Toen we hier in 2009 begonnen, was dit een eentonig terrein. Alleen maar gras, amper vogels, insecten en planten. Een kale grasvlakte, meer een groene woestijn met natuur en landbouw van elkaar gescheiden. Wij wilden laten zien dat het ook anders kan, een voedselbos is een combinatie van natuur en landbouw (permacultuur of agro –ecologische landbouw). Dus begonnen we met het aanplanten van bomen en planten.” Er groeien nu zevenhonderd soorten planten en bomen uit de hele wereld in het voedselbos. Vierhonderd daarvan zijn eetbaar of dragen vrucht en kennen vaak bijzondere smaken. De jonge blaadjes van de uiensoepboom bijvoorbeeld smaakt naar Franse uiensoep, compleet met gesmolten kaas en een druppeltje maggi. Zo zie je, de natuur levert soms kant-en-klaar producten. En wat te denken van de shipovaperen, die smaken naar marsepein, en de schapenbes, die smaakt naar banaan en chocolade. Geen wonder dat chefkok Emile van der Staak hier elke week kruiden en vruchten zoals mispels, veldkers en mierikswortelblad komt plukken voor zijn restaurant ‘De Nieuwe Winkel’ in Nijmegen. Emile kookt met de seizoenen mee. Voor alle helderheid, De Nieuwe Winkel heeft een Michelinster, die werd uitgereikt op de oprit van het voedselbos. Ook de mensen van brouwerij Nevel uit Nijmegen zijn kind aan huis in het voedselbos. Hun bier Meander won in 2021 The Dutch Beer Challenge, en dat betekent: het beste bier van Nederland. En dat met dank aan het voedselbos. Het bier is wegens succes overigens tijdelijk uitverkocht.
Dierenbos
Het voedselbos mag je ook gerust een dierenbos noemen. Bever, ringslang, vele soorten padden en kikkers, das, wezel en ree voelen zich hier thuis. En laten we vogels als geelgors, spotvogel, bosrietzanger niet vergeten. Bovendien komen roofvogels als de buizerd, de torenvalk en de sperwer hier regelmatig jagen. En de ooievaar, die torent al jaren trots boven alles uit op haar paalnest.
Verwaarloosde boomgaard
Het voedselbos vormt duidelijk een verrijking van het landschap, een mooie afwisseling van de kale grasvlaktes, waarop nog geen bloempje bloeit. “Mensen denken wel eens dat dit een verwaarloosde boomgaard is”, vervolgt Wouter, “maar dat is niet zo. Eigenlijk zijn wij luie boeren, een voedselbosboer doet heel veel juist niet”, vervolgt Wouter. “Wij mesten niet, we spuiten niet met gif. Ploegen, maaien, zaaien, wieden en water geven doen we ook al niet. De natuur doet hier het werk, niet de mensen. De appels vallen nog net niet zelf in de mand. We zijn hier vaak, we proeven een beetje en elke maandag oogsten we. De reguliere landbouw vereist veel meer werk en brengt per hectare minder op, zeker bij raaigras en snijmaïs. De landbouwer moet bovendien vaak de gifspuit hanteren en op die manier werkt hij eigenlijk deels voor de chemische industrie.”
Bodemspons
Het voedselbos levert niet alleen lekkere producten, maar herstelt de natuur en houdt koolstof vast. “Op deze manier helpen we het klimaatprobleem aan te pakken. De reguliere landbouw gebruikt zware machines, spuit met round up en zaait dan weer in. Dat is slecht voor de bodem omdat organische stof oxideert of verbrandt. Een voedselbos herstelt ook de waterhuishouding. Door de droge zomers van de laatste jaren is men in gaan zien dat je water juist vast moet houden, niet afvoeren. Neem de natte zomer van 2016: de bodem in ons voedselbos nam veel water op en hield het vast. Hier ontstonden plassen op het veld en de maïs stond te rotten, die kon niet geoogst worden. In de droge zomers van 2017, 2018 en 2019 fungeerde de bodem hier als een spons. De maïs en het raaigras hier in de buurt stond te verdrogen en overal zag je bruine velden. Maar hier bleef het groen, omdat er genoeg water in de bodem was vastgehouden.”
Toekomstgericht
Het voedselbos vindt steeds meer navolging. Het Ketelbroek en soortgelijke initiatieven vormen slechts de voorhoede. De provincie en reguliere landbouw passen dit concept steeds vaker toe. Het betreft dan vaak een combinatie van agro-ecologische en reguliere landbouw. Een voedselbos moet haar plaats nog wel veroveren. Een mozaïek landschap is best mooi, afwisselend en beter voor de natuur. Toch wordt er wel eens sceptisch gezegd dat je met zo’n voedselbos de wereld niet kunt voeden. En we missen de bloemkolen, de radijsjes en de wortelen. “In combinatie met de reguliere landbouw kan ons concept zeker in een behoefte voorzien. Deze wijze van landbouw is bovendien toekomstgericht, zeker als een voedselbos de tijd krijgt om door te groeien. Het kost tijd en vergt een gezonde dosis eigenwijsheid. Eigenlijk is dit voedselbos nog maar een kleuter van ruim tien jaar oud en moeten puberteit, adolescentie en volwassenheid nog volgen. In volgroeide toestand kan een hectare voedselbos meer voedsel produceren dan een hectare in de reguliere landbouw. Maar je moet het wel de tijd gunnen. Als je meteen volop moet produceren om de bank te betalen, wordt het lastig.”
Blij
Als Wouter terugkijkt op ruim tien jaar voedselbos Ketelbroek, verschijnt er een grote grijns op zijn gezicht. “Ik ben meer dan tevreden, het heeft mijn verwachting ruimschoots overtroffen. Het bulkt hier van het leven, de natuur is hier in uitstekende conditie en we produceren steeds meer lekker voedsel.” Het voedselbos, daar word je blij van!
Rondleidingen en cursussen Ketelbroek
Voedselbos Ketelbroek is niet vrij toegankelijk. Daarvoor is het terrein te kwetsbaar. Er worden wel rondleidingen en cursussen gegeven. Bij interesse of vragen omtrent het voedselbos, kun je contact opnemen met kenniscentrumvoedselbossen@gmail.com.
In het Ketelbroek vergeten we ook de jeugd niet: kindcentrum Op De Horst verzorgt een moestuin in het voedselbos, zodat kinderen leren dat eten niet in plastic bakjes of zakjes groeit.
meer info: