Overwinteren in de Heemtuin

De donkere dagen voor kerst komen eraan. Dagelijks zo’n 8 uur daglicht en als de zon schijnt verwarmt hij nauwelijks. Zal het gaan vriezen en sneeuwen? Die vraag kunnen we tegenwoordig stellen, want dat is niet meer vanzelfsprekend. Gezien alle warmterecords die ook dit jaar weer zijn gebroken kan het zomaar weer een kwakkelwinter worden. Toch blijft de winter voor de meeste planten en dieren in onze streken de meest ongunstige tijd, die aanpassingen vraagt om hem goed door te kunnen komen. In de tropen is dat de droge tijd, maar zover is het hier nog niet.

De loofbomen hebben inmiddels hun bladeren laten vallen nadat ze eerst het kostbare bladgroen eruit hebben gehaald en afvalstoffen erin hebben gestopt. Dit proces zorgt voor de rode en gele herfstkleuren. Het afstoten van de bladeren voorkomt dat de boom vocht blijft verliezen via de huidmondjes terwijl hij beneden de 5^o geen water meer kan opnemen. Hij gaat in rust. In de jaarringen zijn dit de donkere gedeelten. Gelukkig zijn in de zomer de knoppen met het materiaal voor de bladeren en bloemen voor volgend jaar al gemaakt. Zodra het warm genoeg wordt hoeven deze alleen maar uit te lopen.

Ook een paardenbloem maakt al voor de winter een knop, maar die zit goed verstopt, half onder de grond tussen bladeren die rond de knop een rozet vormen. Daaronder gaat een flinke penwortel, vol met reservevoedsel, dieper de grond in. Zodra daglengte en temperatuur toenemen is de paardenbloem helemaal toegerust om zich weer tot een groene en bloeiende plant te gaan ontwikkelen.

Dat reservevoedsel zien we ook bij de bollen die in het najaar in de grond zijn gestopt: de narcissen, tulpen en krokussen, en bij de natuurlijke voorjaarsbloeiers als speenkruid, lelietje der dalen en aronskelk. Ook winterpeen, ui, pastinaak en aardappel is niets anders dan voedsel voor een nieuwe plant. Wij hebben daar onze wintergroentes van gemaakt, die als voordeel hebben dat ze lang bewaard kunnen worden.

Op de heemtuinakker is al in oktober de rogge gezaaid. De gekiemde jonge plantjes hebben een koudeperiode van rust nodig om in het voorjaar meteen te kunnen profiteren van de toenemende warmte.

Vogels die vertrokken zijn naar Spanje en Afrika zijn in het algemeen insecteneters. Zij kunnen hier in de winter onvoldoende voedsel vinden. De zaadeters zijn gebleven, dat zijn meesjes en boomklevers. De insecten zijn als ei, larve, pop of volwassen dier in winterrust. Voor insecten is een strenge winter geen probleem, juist kwakkelweer en regen zorgen voor aantastingen en schimmels en dus niet voor toekomstige insectenplagen.

Trek de komende tijd eens een warme jas aan en ga in de Heemtuin kijken hoeveel verschillende boomknoppen er te vinden zijn. Je zult zien: elke boomsoort heeft zijn eigen knop: spits, rond, groot of klein, met haren of schubben, paars of groen. Weet je niet welke boom het is? Zoek dan eens op de grond of je het aan de afgevallen bladeren kunt zien.

Meer weten over de heemtuin?

www.heemtuinmalden.nl